Jaanus Kuum was, volgens mijn geheugen, een Est die met een Noorse licentie rondreed. In 1988 reed hij voor de ADR ploeg. Hij finishte toen 10e in Parijs-Nice op 3:30 van eindwinnaar Sean Kelly.
Wim Ruys

TOUR ´88:
JANUS KUUM KIJKT NIET ACHTEROM - (door Adrie van Driel)
VILLARD -DE-LANS
In het met de etappe slinkende peloton van de Ronde van Frankrijk, is Janus Kuum een van de opvallende verschijningen. Niet alleen door zijn manier van rijden, maar ook door zijn vage, nieuwsgierig makende, achtergronden.
Kuum is zijns inziens een coureur met slechts een heden en een toekomst. Daar praat de 23-jarige; uitermate vriendelijke prof uit het ADR-gezelschap van José De Cauwer als het moet ook het liefst honderduit over. Het verleden van de Noorse staatsburger (sinds 1984), is en blijft voor hem daarentegen onbespreekbaar.
”Ik ben gewoon een renner zonder ook maar een beetje geschiedenis. Laten we het daar maar ophouden, alstublieft”, vraagt hij dringend doch beleefd. Het delicate onderwerp raakt de persoon in kwestie zichtbaar. ”Want”, verhaalt hij dan uiteindelijk toch met de nodige tegenzin, ”ik ben geboren in de Republiek Letland. En juist in dat deel van de Sovjet-Unie worden de Russen zo gehaat”.

Gissen
Naar het waarom van de Letlandse haat blijft het gissen; Kuum weet van niets. Alleen dit dan: ”Wanneer iemand mij zou uitmaken voor een Rus, zou ik mezelf moeten gaan haten. Ik ben geen Rus, ik hen een staatsburger uit Noorwegen. Een heuse Noor, dus. En zo ook wil ik worden gezien en worden aangesproken.
”Nogmaals, ik heb geen verleden. Dat heb ik vier jaar geleden bewust begraven. Later misschien, wanneer ik als wielrenner carrière heb gemaakt en een aantal aansprekende overwinningen achter mijn naam heb staan, dan ben ik wellicht bereid mijn verleden voor de buitenwereld weer op te graven. Maar nu. Nee”.
De over Kuum bekende, en door hem ook zelf bevestigde feiten: als lid van de Olympische wielerselectie van de Sovjet-Unie gebruikte Kuum de Spelen van Montreal in 1984 om naar het hem meer gezinde Westen – Noorwegen, om precies te zijn – te vluchten. Daar, in Scandinavië, begint het archief over de amateur Kuum, die na tot Noor genaturaliseerd te zijn, afzakte naar Frankrijk. ”Want de Fransen beoefenen de wielersport tenminste op niveau”.


Knecht
In het land van Marianne reed hij aanvankelijk als amateur. Totdat hij in augustus 1986 een contract bij Toshiba tekende. ”Maar daar had ik het niet echt naar mij zin. Ik moest de knecht spelen. Ik moest het mijn kopmannen naar de zin maken. Op zich zag ik dat echt niet als een minderwaardig baantje. Maar ik wist dat ik meer kon. Dat ik zelf de mogelijkheden bezat, om meer te zijn dan de gemiddelde helper.
”Van De Cauwer, een prima ploegleider krijg ik alle ruimte om mezelf te ontplooien. België en de Belgen, ik woon er graag en ik mag ze graag. Begrijp me niet verkeerd. Ik heb niets tegen Frankrijk en de Fransen. Ik ben best een beetje van dat land gaan houden.
”Maar elk land heeft nu eenmaal zijn eigen stijl. De Franse stijl past niet bij mij. Ik prefereer de Belgische manier van doen. Niet dat geforceerde, maar lekker ontspannen bezig zijn. Onder de Belgen zijn betekent samen veel lachen”. Bij de ploeg van sponsor François Lambert behoort de Noor tot het selectieve gezelschap van vijf werknemers die de formatie enig aanzien moeten geven: sprinter Eddy Planckaert, Frank Hoste, Fons de Wolf, veldrijder Roland Liboton. Kuum zelf wordt door zowel zijn sportdirecteur als materiaalsponsor Eddy Merckx omschreven als een potentiële winnaar van de Ronde van Frankrijk.

Liefhebberij
”De Tour ligt mij ook wel. Kijk maar naar de tussenbalans”, meldt Kuum in Villard-de-Lans, waar op de flanken van de col opnieuw de Nederlandse supporters in de meerderheid zijn. ”Zoals etappewedstrijden toch mijn voorkeur wegdragen”, vervolgt de nummer zeventien in de uitslag van de individuele tijdrit van Wasquehal (zesde rit).
Gisteren werd Kuum in de bergtijdrit naar. Villard-de-Lans keurig elfde. "Inderdaad, ik ben iemand die aardig uit de voeten kan in het de met de klok. Tijdrijden is niet alleen een specialisatie van mij, maar ook een liefhebberij”.
Aldus Kuum, die overigens wel vijf talen vloeiend spreekt: Russisch, Fins, Noors, Engels en Frans. ”Ik beheers maar vier talen”, ’corrigeert hij. ”Ik spreek Russisch, maar dat is voor mij een vreemde taal die ik niet beheers. Die taal tel ik ook niet mee.
"Aan het einde van dit jaar hoop ik ook in het Nederlands redelijk uit de voeten te kunnen. Het Nederlands komt hier en daar overeen met de talen die ik reeds spreek. Alleen de Nederlandse uitspraak vind ik erg moeilijk. Dat wordt wellicht een klus”.
(Henk Verhees voor het inscannen)

Luc Verhees

DE LIMBURGER ZATERDAG 5 DECEMBER 1987:
Jaanus Kuum: de enige wielerprof uit Rusland
"Op de fiets wil ik laten zien wie ik ben" (door Jan Seuren)
SINT-NIKLAAS - Schoorvoetend betreedt hij de huiskamer van ploegleider José de Cauwer. Op z'n gezicht verschijnt een flauwe glimlach als hij de hand drukt. Sinds de vriendelijke en verlegen Jaanus Kuum (23) in 1986 beroepsrenner werd bij Toshiba heeft hij journalisten steeds gemeden. Pas toen De Cauwer hem er op wees dat ook het omgaan met de media tot het werk van een beroepsrenner behoort - Kuum heeft voor 1988 een contract voor de Belgische AD-Renting-ploeg getekend - was hij bereid tijd voor een gesprek vrij te maken.

De achterdocht is begrijpelijk. Jaanus Kuum werd op 2 oktober 1964 geboren in het Russische Tallin. Hij is de eerste wielrenner uit de Sovjet-Unie die een proflicentie op zak heeft. Z'n geboorteplaats behoorde tot het vroegere Estland, dat aan het einde van de Tweede Wereldoorlog door de Russen werd ingelijfd. Z'n familie woont verspreid over Europa. Kuum, hij spreekt uitstekend Engels, was elf jaar oud toen hij voor het eerst aan wielerwedstrijden deelnam. Als in de wintermaanden trainen op de weg onmogelijk was, hield hij met zaalvoetbal, basketbal en hockey zijn conditie op peil. Jaanus Kuum was niet zo maar een van de honderduizenden wielrenners in z'n geboorteland. Toen hij 17 was verdiende hij als amateur-wielrenner meer dan z'n vader en moeder, die in de fabriek werkten, samen. Kuum behoorde tot de Russische selectie voor de Olympische Spelen in Los Angeles 1984, maar moest een grote teleurstelling verwerken toen de Sovjet-regering tot een boycot besloot.
Scouts
Kuum had maar een doel voor ogen. Hij wilde profwielrenner worden en als hij dat ideaal wilde verwezenlijken zou hij Rusland en z'n familie moeten verlaten. In de amateurronde van Denemarken 1984 greep hij z'n kans. Terwijl z’n kamergenoot vast sliep, vluchtte Jaanus Kuum 's nachts met wat kleren als enige bagage naar Oslo in Noorwegen waar zijn grootouders van vaderskant woonden. Noorwegen kreeg er een toprenner bij. Kuum werd kampioen tijdrijden. Hij woonde nog geen jaar in Oslo toen hij al de Noorse nationaliteit kreeg. In een Franse etappe- wedstrijd voor amateurs won Kuum de rit met aankomst op de Mont Faron. Het duurde niet lang of hij werd door de scouts van de profploegen ontdekt. In augustus 1986 tekende Jaanus Kuum als 21-jarige een prof-contract voor de Toshiba-ploeg en werd ploegmaat van Bernard Hinault en Greg LeMond.
Elke avond ligt hij om negen uur in bed. Kuum leest veel boeken over de medische begeleiding in de sport en heeft interesse in alles wat met wielrennen te maken heeft. Als Nederlands wordt gesproken kan hij de gesprekken redelijk volgen omdat de taal volgens hem enigszins verwant is met het Noors. Nederlandstalige kranten kan hij vrij goed lezen en hij is vast van plan over enkele maanden Nederlands te praten met z’n ploegmaats. Kuum is zo bezield van z’n vak dat hij zelfs op de trainingen tot het uiterste gaat. In z’n eerste maanden als beroepsrenner werd Kuum, lengte 1.81 meter bij een gewicht van 68 kilogram, vijfde in de Coors Classic en claimde in de tijdritten een plaats tussen erkende tijdrijders als Hinault, LeMond en Bernard. Kuum werd tweede in de Italiaanse semi-klassieker Coppa Sabatini, Hij werd als een groot talent beschouwd en deed in de klassiekers veel ervaring op. Dit jaar bleef hij echter ver onder de verwachtingen. Jaanus Kuum woonde tijdens het seizoen in een appartement in Zwitserland op 70 kilometer afstand van ploegleider Paul Kochli. Hij voelde zich eenzaam, had aan niemand steun en dacht aan z’n familie in Tallin. De weg terug was echter afgesloten. Kuum trainde als een bezetene, maar nam te weinig rust. Als hij ziek was geweest, gaf hij z’n lichaam nauwelijks tijd om te herstellen.
In de Giro van dit jaar presteerde hij zwak nadat hij in de ronde van Romandië ziek was geworden. Hij voelde zich bovendien een eenling in de door tal van nationaliteiten gekleurde Franse ploeg. Toen José De Cauwer hem in Luxemburg tijdens de EG-ronde benaderde, tekende Kuum een één-jarig contract voor ADR. Vertegenwoordigers van de Italiaanse ploegen Del Tongo en Gewiss, die hem eveneens een verbintenis wilden voorleggen, kwamen te laat.
Kuum woont nu enkele weken op een luxueus ingericht appartement in Sint- Niklaas waar hij de beschikking heeft over tv, video- en stereo-installatie met afstandsbediening. Sponsor Francois Lambert stelde hem een Opel Omega 2300 ter beschikking. Kuum kocht een scooter waarachter hij in het vlakke Antwerpse land gaat trainen om snelheid te kweken en woont op drie kilometer afstand van de familie De Cauwer waar hij inmiddels kind aan huis is. De 3-jarige dochter Nanouk van José De Cauwer is z’n grootste fan. Haar favorieten poppen heten allemaal Jaanus. Zij wijkt geen moment van zijn zijde als Kuum de familie een bezoek brengt. Als het wegseizoen voorbij is gaat Jaanus Kuum naar z’n grootvader in Oslo.
José de Cauwer volgt het relaas met Kuum op de voet. Kuum heeft z’n ploegleider al verschillende keren verteld, dat hij niets over z’n jeugd en verblijf in Rusland kwijt wil. Hij is doodsbenauwd dat z’n familie naar aanleiding van z’n uitspraken zal worden gestraft.
Zonder dat z’n ouders en broers en zussen er iets van wisten, is hij gevlucht. Onder welke omstandigheden de familie in Tallin woont, wenst Kuum onder geen enkel beding te vertellen. ”Op de fiets wil ik laten zien wie ik ben”, aldus Kuum. De Cauwer heeft begrip voor z’n standpunt. Z’n grootste zorg zal zijn Kuum zelfvertrouwen te geven omdat de renner nog steeds meent dat hij in het profpeloton als een indringer uit Rusland wordt beschouwd.
De Belgische ploegleider heeft inmiddels ervaren dat Kuum verkeerd heeft getraind. Als voorbereiding op een belangrijke wedstrijd ging Kuum 30 tot 40 kilometer op een dag hardlopen om het hartritme te versterken.
Daardoor verbruikte hij veel reserves.
Eddy Merckx, hij levert in het seizoen 1988 het materiaal aan de Belgische ploeg, is zo onder de indruk van het atletisch vermogen van de renner met de extreem lange benen, dat hij Kuum heeft aangeboden hem het volgend jaar te willen begeleiden.
De Cauwer: ”Kuum is een voorbeeld voor iedereen. Hij hoeft niet gemotiveerd te worden. Je moet hem eerder afremmen. De wielersport is alles wat hij heeft, want de rest heeft hij in Rus1and achtergelaten”.
Met dank aan Henk Verhees voor het inscannen
Luc Verhees

Jaanus Kuum pleegde in Augustus 1998 op 34-jarige leeftijd zelfmoord. Zijn rijwielhandel in Amerika was failliet gegaan. Kuum was ooit een grote belofte en een getalenteerd tijdrijder. De verwachtingen kon hij nooit inlossen.
Luc Verhees